Opis innowacji pedagogicznej „W Krainie Muzyki”
autorstwa mgr Renaty Leśniak
Przedszkole jest pierwszym ogniwem systemu oświaty, a według psychologów rozwojowych właśnie okres przedszkolny ma fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości człowieka. Nauczyciel przedszkolny powinien być animatorem i współorganizatorem procesu kształcenia i wychowania dzieci, powinien uczyć je zaspokajania swoich potrzeb poznawczych oraz pomagać dziecku w systematyzacji wiedzy zdobywanej samodzielnie i dokonywania jej syntezy. Dziecko pracuje spontanicznie, aktywnie bada otaczającą rzeczywistość, doświadcza, przeżywa, a właśnie tak zdobyta wiedza ma największą wartość, jest również pełniejsza i trwalsza. Nowa koncepcja funkcjonowania dzisiejszych przedszkoli postuluje otwartość programową i organizacyjną.
Programowanie i realizacja kształcenia i wychowania przedszkolnego musi być nastawiona na kształcenie wyobraźni, postawy twórczej, pobudzania aktywności, wychowania dla twórczości, kształtowania umiejętności małych ludzi.
Zajęcia muzyczne oraz zajęcia, które wiążą muzykę z różnorodnymi zajęciami dydaktycznymi proponowanymi przedszkolakom, cieszą wielkim zainteresowaniem wśród dzieci. Aktywne uczestnictwo dziecka w takich zajęciach jest wspaniałą zabawą, daje zadowolenie, radość i satysfakcję, pomaga w budowaniu pozytywnego obrazu własnego „Ja”. Dziecko ma możliwość kreowania samego siebie, komunikowania innym swych myśli, uczuć i emocji – to ekspresja i aktywność twórcza dziecka rozwija jego osobowość. Dlatego też obserwując zainteresowanie dzieci muzyką i jej różnorodnymi elementami – od śpiewu, poprzez taniec, spontaniczne muzykowanie na instrumentach, aż do aktywnego słuchania muzyki klasycznej – powstał zamysł opracowania programu „W Krainie Muzyki”. Ideą innowacji jest połączenie wszystkich obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego i rozszerzenie ich o „Standardy edukacji muzycznej w przedszkolu” oraz wykorzystanie innowacji do pełniejszego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, ruchowego i społecznego grupy przedszkolnej „Pszczółki”, „Żabki” i „Biedronki”.
Cele ogólne innowacji są zgodne z celami wychowania przedszkolnego zawartymi w Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego, zaś cele szczegółowe odnoszą się w dużej mierze do: integracji dziecka z rówieśnikami, pozwalająca na tworzenie nowych więzi społecznych; kształtowanie cech osobowości psychicznej i struktury fizycznej dziecka; eliminowanie cech egocentrycznych dzieci – rozbudzania ich empatii; doskonalenie pamięci, zdolności kojarzenia, umiejętności skupienia uwagi na rzeczach i osobach; rozwijanie wrażliwości muzycznej; rozwijanie muzykalności i podstawowych zdolności muzycznych, takich jak – słuch muzyczny, poczucie rytmu, tempa, dynamiki, pamięci muzycznej; rozwijanie i uaktywnianie wyobraźni twórczej i samodzielnego działania; kształtowanie u dziecka poczucia własnej wartości, umiejętności samooceny i samokontroli.
W podstawie programowej obok celów i zadań, zawarty jest obowiązkowy materiał kształcenia i wychowania dzieci, który określa się jako treści dla danego etapu kształcenia. W programie własnym „W krainie muzyki” wyznacznikiem do formułowania treści kształcenia i wychowania są zadania mające na celu rozwijanie wrażliwości artystycznej na poziomie dzieci 4, 5 6 letnich, jak również dzieci przejawiających dysfunkcje rozwojowe. Hasła nauczania zawierają w sobie różne formy aktywności dzieci: śpiew – zintegrowany z aktywnością językową, słuchową, społeczną i emocjonalna; ruch przy muzyce – zintegrowany z aktywnością matematyczną, społeczną
i zdrowotną; grę na instrumentach – zintegrowaną z aktywnością matematyczną, słuchową, ruchową, techniczną i emocjonalną; słuchanie muzyki – zintegrowane z aktywnością językową, matematyczną, słuchową, plastyczną i emocjonalną; tworzenie muzyki – zintegrowane z aktywnością językową, słuchową, ruchową, plastyczną i emocjonalną.
Treści programu – innowacji:
Wielozmysłowe poznawanie, dostrzeganie i porównywanie w otoczeniu właściwości, cech i zjawisk, ze zwróceniem uwagi na odczuwanie piękna we wszystkich aspektach życia – muzyka przyrody i otoczenia; spostrzeganie zmian w otoczeniu; różnicowanie wrażeń wizualnych, dźwiękowych, dotykowych, zapachowych. Wartości estetyczne w przyrodzie, kulturze i sztuce, przeżywanie i kształcenie postawy kulturalnej – zapewnienie dzieciom kontaktu z przyrodą i manipulowaniem materiałem przyrodniczym; poznawanie tradycji zwyczajów związanych z historią oraz kulturą regionalną i narodową; możliwość obcowania z dziełami sztuki muzycznej i plastycznej poprzez udział w koncertach, czy wyjścia do muzeum. Aktywności muzyczna dzieci poprzez śpiew, ruch przy muzyce, grę na instrumentach, aktywne słuchanie muzyki i tworzenie własnej muzyki. Autokreacja dzieci jako projekcja ich osobowości z zastosowaniem różnych technik plastycznych oraz ekspresji ruchu i form muzycznych. Korzystanie z takich środków wyrazu artystycznego, które pozwolą dzieciom na twórcze działania indywidualne i grupowe; stosowanie zasady, że każda wypowiedź jest niepowtarzalna, każdy pomysł jest dobry; próby samooceny i oceny prac innych.
Dla potrzeb programu – innowacji zaadaptowano elementy kilku metod pracy z dziećmi. Są to m.in.: Koncepcja Carla Orffa, Metody rytmiczne Emila Dalcroze’a, Metoda Symboli Dźwiękowych, Gimnastyka twórcza (ekspresyjna) Rudolfa Labana, Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, Metoda Aktywnego Słuchania Muzyki B. Strauss, Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz, Metody Pedagogiki Zabawy, Elementy Dziecięcej matematyki E. Gruszczyk – Kolczyńskiej i E. Zielińskiej, Metoda naturalnej nauki czytania „Słoneczna Biblioteka”, Elementy Metody Symultaniczno – sekwencyjnej J. Cieszyńskiej „Moje sylabki”. Przedstawione metody różnią się od siebie, ale posiadają wiele elementów wspólnych. Wszelkie metody nauczania – uczenia się – będą wspierane przez odpowiednio dobrane formy pracy i środki dydaktyczne inicjujące aktywność dzieci. Zaznacza się również, że zastosowanie wymienionych metod będzie zależne od umiejętności, które dzieci już posiadają, jak również od ich aktywności i zainteresowania zaproponowanymi przez nauczyciela zajęciami.
Zaproponowany program – innowacja, przyczyni się do rozwoju i wychowania podopiecznych przedszkola. Umożliwi zaspokajanie naturalnej potrzeby ekspresji w dziedzinach działalności twórczej, poszerzy skalę wzruszeń i przeżyć dzieci, rozwinie wrażliwość artystyczną jak również zwróci uwagę na możliwości połączenia aktywności muzycznej i intelektualnej dziecka, co przyczyni się do lepszego i pełniejszego jego rozwoju. Nauczyciel stanie się kreatorem i animatorem pełnego rozwoju w grupie dzieci. Atutem wspomagającym i uatrakcyjniającym pracę z dziećmi według niniejszego programu jest wykształcenie muzyczne nauczyciela wdrażającego program oraz jego wykształcenie z zakresu terapii pedagogicznej pozwalające włączyć do pracy z dziećmi elementy metod i technik terapeutycznych powiązanych z muzyką.
Zajęcia będą organizowane przy wykorzystaniu pomocy audiowizualnych, odpowiedniej płytoteki zawierającej muzykę różnych stylów, rozbudowanego kącika muzycznego (w tym również o instrumenty zrobione samodzielnie przez dzieci), keyboard, a także odpowiednio wyeksponowane pomoce wizualne typu: portrety kompozytorów, malarzy, dzieła sztuki plastycznej, tabele instrumentów muzycznych, graficzne symbole nutowego zapisu utworów.
Działania wspierające realizację programu będą wymagać zainteresowania ze strony rodziców dzieci uczęszczających do grup, w których realizowany będzie program własny. Rodzice zostaną zapoznani z celami i charakterystyką programu, jak również będą proszeni o pomoc w wyposażeniu kącika muzycznego i plastycznego, pomoc w realizowaniu imprez przedszkolnych i poza przedszkolnych, jak również uczestniczenia w realizacji programu poprzez ich udział w zajęciach otwartych. Wszystkie te działania będą miały na celu prawidłową realizację programu własnego – innowacji „W krainie muzyki”.
Ewaluacja innowacji będzie polegać na: weryfikacji, która będzie więc następowała podczas zajęć, a informacji o zaletach i wadach programu dostarczą same dzieci, które będą obserwowane w trakcie trwania zajęć. Obserwacja będzie polegać na sprawdzaniu i ocenianiu aktywności dzieci na zajęciach, poziomu ich osiągnięć oraz stopnia opanowania oczekiwanych umiejętności na podstawie bania przygotowanym „Kwestionariuszem obserwacji dziecka na zajęciach muzyczno – dydaktycznych”. Na koniec programu dzieci będą również badane „Arkuszem obserwacji poziomu rozwoju muzycznego dziecka w wieku przedszkolnym” opracowanym przez autorkę programu oraz dr Romualdę Ławrowską – mentora autorki i opiniodawcę programu „W Krainie Muzyki”.
Kolejną weryfikację będą stanowiły prezentacje zajęć otwartych dla rodziców, zajęć koleżeńskich dla nauczycieli jak również podczas uroczystości przedszkolnych i uczestniczenia dzieci w konkursach muzycznych. Na bieżąco będą prowadzone rozmowy z rodzicami na temat odczuć dzieci związanych z charakterem zajęć, jak również rodzice zostaną poproszeni o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej.
mgr Renata Leśniak
